Ο πληθωρισμός δεν θα είναι ένα παροδικό φαινόμενο για την ελληνική οικονομία και νομίζω ότι πλέον αποτελεί κοινή πεποίθηση παρόλη την αρχική εκτίμηση περί παροδικότητας του φαινομένου. Αποδεικνύεται έτσι για άλλη μια φορά ότι στην ελληνική οικονομία οι ευχές και οι οικονομικές προβλέψεις δεν είναι πάντα συμβατές.
Μια σειρά από λόγους υποστηρίζουν την εκτίμηση περί μακροημέρευσης του πληθωρισμού. Κατ’ αρχήν τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα θα συνεχίσουν να πλήττουν την οικονομία και την παραγωγή. Στον πόλεμο της Ουκρανίας πρέπει να προστεθεί και ο υφέρπον εμπορικός πόλεμος μεταξύ Δύσης και Κίνας, Ν.Α. Ασίας. Τα προβλήματα που ανακύπτουν από τον περιορισμό των εισαγωγών τελικών και ενδιάμεσων προϊόντων εντείνουν τα προβλήματα της παραγωγής πιέζοντας ανοδικά τις τιμές. Στην συνέχεια βλέπουμε ότι η αύξηση των τιμών της ενέργειας και των προϊόντων δεν έχει ακόμα περάσει στον τομέα παροχής υπηρεσιών και επιπλέον δεν έχουν ακόμα ξεκινήσει οι διεκδικήσεις για τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθωτών και των συνταξιούχων. Πολύ σύντομα οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι θα διεκδικήσουν μέρος της απώλειας της αγοραστικής τους δύναμης. Επομένως το επόμενο χρονικό διάστημα είναι πολύ πιθανό να ενεργοποιηθεί το σπιράλ αύξησης των τιμών, μισθών, τιμών που θα ενισχύσει τις πληθωριστικές προσδοκίες και θα μονιμοποιήσει τον πληθωρισμό. Δεν είναι καλή εποχή για προβλέψεις ιδιαίτερα για τις μελλοντικές εξελίξεις των μακροοικονομικών μεταβλητών. Ωστόσο μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία του για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εμπειρία της δεκαετίας του 1970 και του 1980 δείχνει ότι όταν ενεργοποιηθούν οι πληθωριστικές προσδοκίες στην ελληνική οικονομία τότε χρειάζεται σημαντικό χρονικό διάστημα για να αμβλυνθούν. Στην περίπτωση δε όπου η επιβάρυνση της οικονομίας από τον πληθωρισμό προκαλέσει και ύφεση τότε πράγματι θα μιλάμε για στασιμοπληθωρισμό όμοιο με αυτόν της δεκαετίας του 1970.
Η αντιμετώπιση του πληθωρισμού εξελίσσεται σε μια πολύ δύσκολη υπόθεση για την ελληνική οικονομία. Το κύριο βάρος της αντιπληθωριστικής πολιτικής έχει μετατοπιστεί στην ΕΚΤ. Μόνο μια επιθετική αύξηση των επιτοκίων και περιοριστική νομισματική πολιτική μπορεί να μειώσει τον πληθωρισμό. Το πρόβλημα είναι ότι η αύξηση των επιτοκίων θα συμπαρασύρει και τις αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων οδηγώντας πολλές χώρες της ΟΝΕ σε χρεοκοπία και το τραπεζικό σύστημα κρίση. Γι’ αυτό τον λόγο δεν αναμένουμε άμεσα και σημαντικά αποτελέσματα μείωσης του σκληρού πυρήνα του πληθωρισμού.
Απομένουν τα εθνικά μέτρα που μπορούν να επιφέρουν μειώσεις σε ένα οριακό κομμάτι του πληθωρισμού και σχετίζονται με την μείωση των φόρων. Ωστόσο δε νομίζω ότι υπάρχει ο κατάλληλος δημοσιονομικός χώρος για μεγάλες μειώσεις των φόρων έτσι ώστε να συγκρατηθεί η άνοδος των τιμών. Ας μην ξεχνάμε ότι η οικονομία πρέπει να επανέλθει σε κατάσταση παραγωγής δημοσιονομικών πλεονασμάτων. Το 2023 προβλέπεται επιστροφή σε πρωτογενή πλεονάσματα τα οποία θα αυξάνονται σταδιακά από το 1,1% του ΑΕΠ στο 2% το 2027. Αυτά τα πλεονάσματα είναι απαραίτητα προκειμένου να συντηρήσουν την βιωσιμότητα του χρέους όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά το PSI και να εξυπηρετούνται τα τοκοχρεολύσια. Ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων κινούνται στην περιοχή του 4% η έξοδος στις αγορές γίνεται μια δύσκολη διαδικασία. Είναι επίσης χρήσιμο να αναλογιστούμε ότι κατά το 2022 ο πληθωρισμός εκδηλώθηκε και άρχισαν να λαμβάνονται μέτρα στήριξης μετά το 2ο τρίμηνο του 2022. Σε αυτή την κατάσταση το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλέπεται ότι θα αυξηθεί στο 4,8% του ΑΕΠ. Είναι απόρροιας άξιο πώς θα μπορέσουν να συνεχιστούν τα μέτρα στήριξης όταν το 2023 το έλλειμμα θα αρχίσει να αποκλιμακώνεται με γρήγορους ρυθμούς.
Η αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας υποσκάπτει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Οι εισοδηματικές ομάδες μεσαίων και χαμηλών κλιμακίων πλήττονται δυσανάλογα από τον πληθωρισμό. Γι’ αυτές τις ομάδες ο πληθωρισμός είναι πολύ μεγαλύτερος μια και το συντριπτικό μέρος της καταναλωτικής τους δαπάνης κατευθύνεται σε προϊόντα που η αύξηση της τιμής τους είναι μεγαλύτερη απόν μέσο πληθωρισμό. Επομένως πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα για παροχή ενισχύσεων σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Το πρόβλημα θα προκύψει και νομίζω ότι θα μεγεθυνθεί αν συνεχιστεί η άνοδος των τιμών και εδραιωθεί ο υπολογισμός του πληθωρισμού σε όλες τις συναλλαγές. Αυτό το οποίο δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι ότι ακόμα και αν μειωθεί ο πληθωρισμός οι τιμές των βασικών αγαθών δεν είναι απαραίτητο ότι θα ακολουθήσουν.
Υπάρχουν πολλά ιστορικά δεδομένα που δείχνουν ότι ο μακροχρόνιος πληθωρισμός επιδρά διαλυτικά στην κοινωνία ενισχύοντας τον πολιτικό και κοινωνικό ριζοσπαστισμό. Πολύ περισσότερο για την ελληνική κοινωνία η οποία έχει την συσσωρευμένη μνημονιακή κόπωση.
