Γράφει ο Δρ. Κωνσταντίνος Σιώμος
Ο εθισμός στη χρήση των κινητών τηλεφώνων είναι μία πραγματικότητα! Παρακολουθούμε τα κινητά μας όταν μιλάμε, εργαζόμαστε, περπατάμε, αν και γνωρίζουμε ότι υπερβάλουμε. Την έντονη αυτή παρόρμησή μας απλά δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε και το φαινόμενο λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις παγκοσμίως!
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ένας νεαρός ασθενής μου που στην πρώτη συνεδρία μας μου ανέφερε πως με επισκέφτηκε διότι ενεργοποιώντας μία εφαρμογή στο κινητό του, είδε πως την τελευταία εβδομάδα ήταν 12,5 ώρες την ημέρα online από το κινητό του και 137 φορές την ημέρα ξεκλείδωσε την οθόνη του. Η αναγνώριση όμως ότι υπάρχει ένα πρόβλημα είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή του.
Στη συνέχεια ακολουθούν συμβουλές για γονείς ώστε να μπορέσετε να βοηθήσετε τα παιδιά σας προκειμένου να μπορέσουν να διαχειριστούν την εξάρτησή τους από το κινητό τηλέφωνο, πριν καταλήξουν για βοήθεια σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, διότι η πρόληψη πάντα είναι προτιμότερη από την καλύτερη θεραπεία.
Κάποια σημεία στα οποία θα πρέπει να σταθεί ο γονέας προκειμένου να βοηθήσει το παιδί του είναι τα εξής:
- Κοινή στάση των δύο γονέων απέναντι στο πρόβλημα. Οι δύο γονείς θα πρέπει να συμφωνήσουν πάνω σε μια κοινή στρατηγική αντιμετώπισης, να θέσουν κοινούς στόχους αφού πρώτα έχουν συνδιαμορφώσει ενιαία άποψη για το μέγεθος του προβλήματος της εξάρτησης από το κινητό.
- Οι γονείς δεν μπορούν να στερούν από τα παιδιά τους τα κινητά με την ελπίδα ότι έτσι θα λυθεί το πρόβλημα. Αυτό που μπορούν να κάνουν είναι να ορίσουν πόση ώρα την μέρα επιτρέπεται η χρήση κινητού τηλεφώνου, αλλά και μερικές χρονικές ζώνες ελεύθερης χρήσης του. Οι εκάστοτε κανόνες εξαρτώνται από την οικογένεια. Κάποιοι μπορεί να αποφασίσουν να καθορίσουν απλά όρια, όπως το να κλείνει το κινητό, όσο το παιδί κάθεται στο τραπέζι να φάει ή να μην το έχει μαζί του όσο διαβάζει ή στον ύπνο του. Άλλοι μπορεί να επιλέξουν να θέσουν πιο συγκεκριμένους κανόνες με πλήρη απαγόρευση στην χρήση κινητού μετά από κάποια ώρα το βράδυ (ξεχωριστά για καθημερινές και σαββατοκύριακα).
- Να δείξουν ότι ενδιαφέρονται. Τα παιδιά συχνά τείνουν να ερμηνεύουν τις ερωτήσεις των γονέων τους σαν κριτική, έλεγχο ή κατηγορία και αντιδρούν αμυντικά. Ο γονέας θα πρέπει να καθησυχάσει το παιδί και να έχει μια προσέγγιση, που δεν θα του απευθύνει κατηγορίες ή θα γεννά συναισθήματα ενοχής.
- Προσφορά υποστήριξης και όχι κάλυψης. Πολλά παιδιά χάνουν σχολικές ώρες λόγω της υπερβολικής τους ενασχόλησης με το κινητό, δεν τηρούν τις προθεσμίες για τις σχολικές εργασίες και ζητούν κάλυψη από τους γονείς, για να αποφύγουν τις συνέπειες. Ο γονέας δεν θα πρέπει να υποκύψει σε αυτές τις απαιτήσεις ακόμα και αν αυτό οδηγήσει σε προσωρινή εκδήλωση θυμού και εχθρότητας από μέρους του παιδιού. Η παροχή υποστήριξης στο παιδί δεν θα πρέπει να παίρνει μορφές που μπορεί να ενισχύσουν αντί να αμβλύνουν την εθιστική του συμπεριφορά.
- Καλλιέργεια εναλλακτικών δραστηριοτήτων από την προσχολική ηλικία ώστε η ψηφιακή ψυχαγωγία μέσω του κινητού να αποτελεί ένα μικρό μέρος της συνολικής ψυχαγωγίας του παιδιού. Το παιδί θα πρέπει να ενθαρρύνεται, να ξεκινήσει κάποια εναλλακτική δραστηριότητα που θα του είναι ευχάριστη, έτσι ώστε να αισθάνεται λιγότερο την ανάγκη να καταφύγει στο κινητό του ως πηγή χαράς και ευχαρίστησης.
- Οι έφηβοι δεν αντιλαμβάνονται ότι η ποιότητα του διαβάσματός τους επηρεάζεται από την ταυτόχρονη χρήση του κινητού τους τηλεφώνου. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι σημαντικό για τα παιδιά τους να εστιάζουν κάθε φορά σε αυτό που κάνουν και το διάβασμα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό. Θα πρέπει επομένως να δημιουργούν ένα περιβάλλον με ελάχιστα ερεθίσματα, όπου τα παιδιά μένουν μακριά από όλες τις μορφές μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ενώ διαβάζουν, ή ενώ συνομιλούν μαζί τους για κάτι σημαντικό.
Είναι σημαντικό οι ίδιοι οι γονείς να μπορούν να τηρήσουν ορισμένους ψηφιακούς κανόνες. Στη συνέχεια, θα συζητήσουν με τα παιδιά τους αυτούς τους κανόνες συμφωνώντας να τους τηρούν όλοι, χωρίς εξαιρέσεις.
Ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες:
1. Πρέπει να υπάρχει κοινός ποιοτικός οικογενειακός χρόνος.
2. Δεν υπάρχουν εξαιρέσεις μεταξύ των παιδιών της οικογένειας στην χρήση των κινητών. Οι κανόνες θα πρέπει να ισχύουν για όλα τα παιδιά της οικογένειας. Δεν θα είναι διαπραγματεύσιμοι κατά περίπτωση. Δεν θα αλλάζουν ανάλογα με τη συμπεριφορά του ενός ή του άλλου. Δεν θα συγκρίνονται με κανόνες που ακολουθούν άλλα παιδιά άλλων οικογενειών.
3. Ο πρώτος που θα ελέγχεται για τη συνέπεια των πράξεών του θα είναι ο γονιός, ο οποίος πρέπει να δίνει το καλό παράδειγμα.
- Αφήνει τη συσκευή στην άκρη όταν το παιδί έρχεται να του μιλήσει. Έτσι, και το παιδί θα αφήσει τη συσκευή στην άκρη όταν έρχεται να του μιλήσει η μαμά ή ο μπαμπάς του.
Το παιδί μας ίσως προβάλλει αντίσταση στην εφαρμογή των κονόνων για τη χρήση οθονών. Πώς θα το χειριστούμε;
- Ας δούμε κάποιους πρακτικούς τρόπους που θα μας βοηθήσουν να εφαρμόσουμε αποτελεσματικά στην πράξη τη μείωση του χρόνου στη χρήση του κινητού.
- Έχετε υπόψη σας ότι οι τρόποι αυτοί παρατίθενται με σειρά βαρύτητας, ο πρώτος δηλαδή τρόπος είναι δέκα φορές πιο αποδοτικός από τον δεύτερο, ο δεύτερος τρόπος είναι δέκα φορές πιο αποδοτικός από τον τρίτο, κ.ο.κ.
1. Δώστε το παράδειγμα με τις πράξεις σας
- Ο γονιός που είναι δραστήριος και με άλλες ασχολίες πέρα από την εργασία του (όπως χόμπι μέσα και έξω από το σπίτι), αφιερώνει χρόνο στην οικογένειά του και σε φίλους του, και δεν κάνει ο ίδιος «tune out» με μία ηλεκτρονική συσκευή, είναι πολύ πιθανότερο να μην αντιμετωπίσει τόσο έντονο πρόβλημα από το παιδί του στην εφαρμογή ορίων στις οθόνες.
2. Σχεδιάστε δραστηριότητες για εσάς και τα παιδιά σας εκτός σπιτιού
- Είναι πολύ εύκολο για ένα παιδί να βαρεθεί μέσα στο τυπικό διαμέρισμα γιατί πολύ απλά τα παιδιά δεν είναι «σχεδιασμένα» ώστε να μένουν ήσυχα μέσα σε έναν μικρό χώρο. Τα παιδιά διανύουν μία ηλικία κατά την οποία χρειάζονται ερεθίσματα από το περιβάλλον τους έτσι ώστε να αναπτυχθούν νοητικά καθώς είναι προγραμματισμένα να εξερευνούν με περιέργεια τον περίγυρό τους.
- Είτε, λοιπόν, θα τα οδηγήσει ο γονιός σε έναν κατάλληλο εξωτερικό περίγυρο ώστε να ικανοποιηθεί η περιέργειά τους, είτε θα οδηγηθούν μόνα τους σε έναν εικονικό χώρο εξερεύνησης.
3. Βρείτε δημιουργικές δραστηριότητες για τα παιδιά στο σπίτι
- Θα πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικές πρόχειρες, εύκολες να οργανωθούν και να πραγματοποιηθούν, κατά προτίμηση δραστηριότητες στις οποίες τα παιδιά χρησιμοποιούν τα χέρια τους (π.χ. συναρμολόγηση, ζωγραφική, πηλός κ.ο.κ.).
- Μπορεί για μια μαμά ή έναν μπαμπά να είναι πολύ πιο βολική η ηλεκτρονική λύση, καθώς δεν έχει μετά να συμμαζέψει και να καθαρίσει, μακροπρόθεσμα όμως αποδεικνύεται πως δεν είναι η καλύτερη επιλογή.
4. Θέστε όρια εκ των προτέρων και ανάλογα με τη δραστηριότητα
Μπορούμε, -μικροί και μεγάλοι- να εκπαιδευτούμε στην ορθολογική και δημιουργική χρήση του Διαδικτύου και να προστατέψουμε τους εαυτούς μας από τους διάφορους κινδύνους. Μπορούμε να μάθουμε να αξιοποιούμε την τεχνολογία με δημιουργικότητα και ασφάλεια, καλλιεργώντας δεξιότητες ζωής απαραίτητες για το ψηφιακό μας μέλλον. Με αυτόν τον τρόπο θα ισορροπήσουμε την πραγματική και την ψηφιακή ζωή και θα μετατραπούμε σε ενεργοί και σκεπτόμενοι ψηφιακοί πολίτες του αύριο, με κριτική σκέψη και καινοτόμες ιδέες…Δρ. Κωνσταντίνος Σιώμος
Παιδοψυχίατρος, Ειδικό Ιατρείο Gaming Disorder Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική ΠΓΝ Λάρισας, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας μελέτης Διαταραχής εθισμού στο διαδίκτυο