Θα πω και απόψε μερικά πράγματα, σταράτα πολιτικά που σπάνια, το ξέρετε καλά το κάνω. Θα τα πω μαύρα και άσπρα όπως μας έμαθε να τα λέμε η μάνα μας.
Η κατάσταση στη χώρα πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Αυτό είναι ηλίου φαεινότερο. Δε επιμερίζω πολιτικές ευθύνες. Ξέρουμε όλοι τις μεγάλες ευθύνες του παλιού συστήματος όπως ξέρουμε και τις ευθύνες που ανέλαβε το νέο σύστημα. Από καιρό στην εκπομπή μου στο ραδιόφωνο δηλώνω απερίφραστα ότι θέλω να πετύχει ο Αλέξης Τσίπρας που εκτός όλων των άλλων τον πιστεύω και τον θεωρώ έναν εξελίξιμο πολιτικό. Με δικό του ύφος και το ύφος είναι ο άνθρωπος.
Καμιά σύγκριση με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Άλλες εποχές, άλλα πρόσωπα, άλλο ύφος.
Ο πρωθυπουργός κάλεσε προχθές τους ευρωπαίους ηγέτες να προχωρήσουν στον ρεαλισμό.
Πολύ σωστό.
Μόνο που θεωρώ ότι ακριβώς το ίδιο πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Να προχωρήσουμε στον ρεαλισμό κι όχι να παρελθοντολογούμε, να δικάζουμε, να καταδικάζουμε και να αεροβατούμε.
Η κατάσταση χειροτέρεψε και αυτό δε σημαίνει ότι το παλιό σύστημα ήταν καλύτερο. Τότε γιατί χειροτέρεψε; Γιατί χάθηκε χρόνος. Κι ο χρόνος είναι πολύτιμο χρήμα. Κι αν συνεχίσουμε να χάνουμε χρόνο, τότε αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος της χώρας.
Είναι φανερό ότι η κρίση ήταν μεγαλύτερη και δυσκολότερη από ότι φανταζόμασταν. Είναι φανερό ότι καταρράκωσε ιδεολογίες, κόμματα και πρόσωπα. Το ίδιο θα κάνει από δω και πέρα εάν δεν βρεθούμε κάποια στιγμή οι Έλληνες στο «εμείς». Δεν μπορεί να τη βγάλει πέρα την κρίση αυτή ένα κόμμα. Δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα η πλειοψηφία των βουλευτών. Μπορεί να τα βγάλει πέρα η Ελλάδα, μπορεί να τα βγάλει πέρα η Βουλή ενωμένη.
Δε θέλω να λέω συνεχώς πράγματα που να μη έχουν αισιοδοξία και μέλλον γι’ αυτό και η εκπομπή μου είναι γεμάτη τραγούδια που ακόμα και τα τραγικά από αυτά ξυπνούν στους Έλληνες ξυπνήματα εγερτήρια.
Δε μπορώ να μπαίνω σε συγκρίσεις του τύπου email Χαρδούβελη ή email Βαρουφάκη. Βαρέθηκα. Μειζέριασα. Αυτοί είναι οι λόγοι που με’ κάναν να φύγω από την πολιτική. Η πολιτική σε αναγκάζει να λες ψέματα και μετά να τα καταπίνεις. Το ίδιο συνέβη με όλους εμάς τους παλαιότερους το ίδιο και, με συγχωρείτε που το λέω, το ίδιο θα συμβεί και με τους νεότερους.
Δεν μπορεί να είμαστε βέβαιοι για μια καλή συμφωνία και να το ακούμε εδώ και 15 μέρες συνεχώς και ξαφνικά να τίθεται πάλι θέμα ότι απέχουμε ιλιγγιωδώς από το σχέδιο των δανειστών το οποίο δεν προτείνω να το δεχτούμε, αλλά προτείνω να καθίσουν να συζητήσουν όλοι σ’ ένα τραπέζι και να καταλήξουν σε ένα εθνικό σχέδιο που θα αποτελεί και την αδιαπραγμάτευτη «κόκκινη γραμμή» της Ελλάδας.
Μιας Ελλάδας που έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο λιγνιτωρυχείο σαν αυτά από έχει η πατρίδα μου η Φλώρινα. Όλα εκεί είναι νεκρά και μαύρα μετά την εξόρυξη του λιγνίτη. Αλλά στο Σεφέρη έχω διαβάσει αυτό που μου δίνει ελπίδα: «Στο βάθος κάθε ανθρακωρυχείου υπάρχει πάντα ένα λευκό άλογο». Είναι τόσο ωραίο και τόσο απόλυτο που αλίμονο αν δε το θεωρήσουμε εφικτό…
Την ώρα που η Ελλάδα οιμώζει κάποια μικρά κόμματα σήμερα και ανάμεσα σε αυτά και ο δικός μου χώρος αναζητούν νέους ηγέτες. Διέξοδο στην κρίση. Εύχομαι καλή επιτυχία. Αλλά η προσωπική μου άποψη είναι πως δεν μπορεί κανένας νέος ηγέτης να είναι η αναπαλαίωση μιας παλιάς δοκιμασμένης ηγεσίας.
Δόξα τω θεώ το παράδειγμα του Τσίπρα είναι ζωντανό. Μα θα μου πείτε, «υπάρχουν πολλοί σαν τον Τσίπρα;».
Και ο Τσίπρας δεν υπήρχε αλλά τον εφηύραν. Και τον προχώρησαν σιγά- σιγά. Σε αυτό ήταν αξιοθαύμαστοι. Και δικαιώθηκαν. Το νέο λοιπόν φέρνει την ελπίδα. Το παλαιό είναι χρήσιμο για να βοηθάει τον νέο. Να τον στηρίζει, να τον νουθετεί, να του υποδεικνύει τις αδυναμίες του. Κυρίως όμως να τον αγαπάει τον νέο.
Με συγχωρείτε που ξέφυγα σε μια πολιτική κριτική, αν και δε το συνηθίζω. Αλλά το έκρινα απαραίτητο για να ακουστεί και μια διαφορετική φωνή.
Όπως έλεγε ο Μπρεχτ: «Είναι καιρός να αλλάξουν τα πράγματα γιατί και οι καιροί έχουν αλλάξει».
ΤΟ ΧΡΕΟΣ
Ένα πράγμα ήταν αδιαπραγμάτευτο στους Αρχαίους Έλληνες, από την Αρχαιότητα, μέχρι σήμερα. Και αυτό το πράγμα είχε μια πολύ απλή ονομασία: Συνείδηση.
Τριάντα αιώνες από τότε που η Αντιγόνη ουσιαστικά εμφανίστηκε σα μια φιγούρα σφαγιασμένη, από την οικογένειά της, οι Έλληνες κρατάνε τη Συνείδηση σα λάβαρο. Το χρέος λοιπόν, η συνείδηση, αυτό λείπει.
Όταν συνάντησα τον Νέλσον Μαντέλα, τον ρώτησα: «Γιατί κύριε Μαντέλα στη φυλακή διαβάζατε και ξαναδιαβάζατε την Αντιγόνη του Σοφοκλή;» Και η απάντηση ήταν μια λέξη : «Για το ΧΡΕΟΣ παιδί μου». Το χρέος, όχι στο ΔΝΤ, ούτε στην ΕΚΤ, ούτε στους εταίρους. Το ηθικό πελώριο χρέος. Που είναι απέναντι στις εξουσίες και απέναντι στους θεσμούς. Αυτό το χρέος μπορεί να λέει ναι ή όχι και να ξέρει ότι αυτά καθορίζουν το μέλλον ανθρώπων γενεών και χωρών.
Υπάρχει ένας παροξυσμός στην Ελλάδα, ένα παραλήρημα γύρω από τα οικονομικά. Μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες, νέοι, γέροι και γριές, δε συζητάνε τίποτα άλλο παρά μόνο οικονομικά. Σε μια χώρα που ποτέ δεν είχε τέτοιες συζητήσεις στην πρώτη γραμμή. Οι Έλληνες συζητούσαν παλιά για τέχνη και πολιτισμό για αθλητισμό, για την παιδεία.
Ω του θαύματος, ω της αλλοφροσύνης όλα αυτά έχουν πάει περίπατο
Και σήμερα συζητάμε μόνο για οικονομικά. τα 3/5 των συζητήσεων στη τηλεόραση είναι οικονομικά, και τα άλλα 2/5 μαγειρική!! Τι πλάκα έχουμε, τι αστείο είναι αυτό; Δεν έχουμε να φάμε, η φτώχεια χτυπάει κατακούτελα, υπάρχουν άνθρωποι που τρέφονται από τα σκουπίδια και εμείς ασχολούμαστε με το πως μαγειρεύεται η σούπα αβοκάντο με πάπια γεμιστή ή αστακομακαρονάδα. Αυτά δεν είναι φωνές είναι κρωξίματα. Είναι σημάδια απώλειας. Τέλους. Το ίδιο συμβαίνει και με την γλώσσα. Θα επιμένω να το λέω συνεχώς. Δεν μπορώ να παρακολουθήσω ένα νεανικό περιοδικό. Στην πρώτη σελίδα όλα είναι αγγλικά ή ένα μεγάλο μέρος.
Γιατί σιωπούν οι υπεύθυνοι που ξέρουν ότι αυτό είναι ένας ξεριζωμός, σοβαρότερος από τον οικονομικό όλεθρο;
Θυμάμαι τον Νάνο Βαλαωρίτη να λέει ότι «Καμιά λέξη δεν ταιριάζει με την λέξη Έλλην».
Έτσι αρχίζει το ποίημα. Ξέρετε πως τελειώνει; «Η λέξις Έλλην, ολίγην σχέσιν έχει με την λέξη μέλλον». Έτσι μπορεί να συλλάβει ένας σεβάσμιος γέροντας 94 χρονών, που ζει στα Εξάρχεια, αυτό που είναι η Ελλάδα. Σε αυτό δεν μπορείς να προσθέσεις ή να αφαιρέσεις κάτι.
Και θέλω να πω και κάτι ακόμα για την κρίση.
Είχα διαβάσει ένα δοκίμιο που έλεγε ότι η Ελλάδα είναι σε κρίση εδώ και 3000 χρόνια. Αλλά πρέπει να προσδιορίσουμε σε τι κρίση βρισκόταν πάντα. Λοιπόν η Ελλάδα ήταν σε μια διαρκή κρίση αναστάτωσης, διαλογισμού, διέγερσης για ζητήματα ανθρώπινα, υπαρξιακά. Που αρχίζουν από τη θρησκεία, Δωδεκάθεο, μονοθεϊστές, Ορθοδοξία και φτάνουν από τους τυράννους στην παλιά δημοκρατία του Περικλή στους κατοπινούς δεσποτισμούς του Πεισίστρατου και από τους Παλαιολόγους μέχρι τον Παττακό και τους λοιπούς αστέρες της Απριλιανής χούντας.
Δηλαδή η Ελλάδα ήταν πάντα ένα πολιτικό εργαστήρι σε διαρκή αναστάτωση και κρίση. Το πιο βασικό στοιχείο της Ελλάδας ήταν η διασπορά.
Ο Καβάφης το λέει υπέροχα : Τον ελληνισμό «Ως μέσα στην Βακτριανή τον πήγαμεν , ως τους Ινδούς».
Η διασπορά έχει και θετικά έχει και αρνητικά. Είναι διασκορπισμός ελληνικού σπόρου αλλά είναι και απώλεια για μια χώρα που χάνει αίμα, στερεύει από χυμούς.
ΛΩΤΟΦΑΓΙΑ
Κι ένα άλλο χαρακτηριστικό των Ελλήνων είναι η λωτοφαγία. Μας αρέσει να καταναλώνουμε λωτούς σαν τους συντρόφους του Οδυσσέα. Δηλαδή καταναλώνουμε το φρούτο που μας κάνει να ξεχνάμε. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό μας σήμερα.
Ξεχνάμε γρήγορα και πολύ εύκολα. Και δεν έχουμε αλτσχάιμερ.
Τι τα θέλετε. Είμαστε ένας μυστήριος λαός. Η Ελλάδα έχει απροσδόκητα πολλά πρόσωπα. Για θυμηθείτε λίγο τον Οιδίποδα. Που χώθηκε ευτυχής στο κρεβάτι της μάνας του και τα παιδιά του φώναζαν όπως λέει ο Zacques Lacarriere: «Τι τυχεροί είμαστε που έχουμε έναν τόσο νέο πατέρα και έναν τόσο σοφό αδελφό».
Σίγουρα είμαστε διαφορετικοί από τους Ευρωπαίους.
Τη βλέπετε την Ευρώπη από πάνω μας σα μια αρκούδα κι εμείς ολόκληροι βυθισμένοι στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο σαν ένα πεισματάρικο ξεροκέφαλο νησί. Αυτό είμαστε. Πώς να μας καταλάβουν; Καταρχήν οι άνθρωποι ζηλεύουν. Φθονούν. Όλα τα έχετε: ήλιο, θάλασσα, καλό κλίμα. Πώς τολμάτε και ζείτε έτσι και θέλετε και δανεικά από πάνω; Η απάντηση σε αυτό το θέμα υπάρχει στη Γραμματεία μας «Γνώθι σ’ αυτόν». Επιτέλους κάποτε οι Έλληνες πρέπει να γνωρίσουμε τον εαυτό μας.
Ο Σωκράτης έλεγε ότι αν γνωρίσεις τον εαυτό σου γνωρίζεις την ψυχή σου.
Δηλαδή, όπως έλεγε και ένας μεγάλος φιλόσοφος: «Γνωρίζεις πως μέσα στο στρείδι υπάρχει μια λάμψη αιώνια και αυτή είναι το μαργαριτάρι.
