Δεν μοιάζει πολύ δεοντολογικό αυτό που γράφω, αλλά δεν έχω καμία διάθεση να γράψω αυτό το άρθρο, ίσως επειδή ακόμα δεν έχω αποδεχθεί την απώλεια του Βαγγέλη. Ενώ πάντα μου άρεσε να διηγούμαι ή να γράφω ιστορίες για τον Βαγγέλη, σήμερα νιώθω να είμαι σε μία άρνηση. Δυστυχώς όμως η είδηση επικρέμεται σαν σπάθη, δεν χάνεται, δεν είναι ψέμα…
“Ο Vangelis ή αλλιώς για εμάς Βαγγέλης Παπαθανασίου, από την Αγριά του Βόλου, έφυγε από τη ζωή σε νοσοκομείο του Παρισιού, σε ηλικία 79 ετών”.
Του Ιωσήφ Αβράμογλου
Η ιστορία μου με τον Βαγγέλη ξεκινάει από το σχολείο. Το Λεόντειο Λύκειο Πατησίων, το σχολείο που είχε ιδρύσει στη χώρα μας το Καθολικό τάγμα των Μαριανών Αδελφών. Αυτό το σχολείο είχε βγάλει ο Βαγγέλης, αυτό και εγώ. Όμως από πλευράς συνθετών και δημιουργών ήταν και άλλοι που πέρασαν από τα θρανία της Λεοντείου, όπως ο Μίμης Πλέσσας, ο Σταμάτης Σπανουδάκης, ο Iannis Xenakis, ο Χριστόδουλος Χάλαρης, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, ο Μιχάλης Σουγιούλ, ο Λουκάς Σιδεράς, ο στιχουργός Πολ Μενεστρέλ, ο Ζακ Μεναχέμ και άλλοι.
Εγώ είχα κολλήσει με το πρωτοποριακό ηλεκτρονικό ρεπερτόριο του Vangelis και βάλθηκα – όντας ακόμα μαθητής του λυκείου – να δρομολογήσω μία συναυλία του στο Ηρώδειο. O Βαγγέλης έβρισκε γοητευτικό το γεγονός ότι ένας μαθητής του σχολείου του, είχε βρει το τηλέφωνο του και τον καλούσε 2-3 φορές την εβδομάδα στα Nemo Studios που διατηρούσε στο Λονδίνο και του μετέφερε νέα από τη Ελλάδα και το σχολείο. Για μένα αυτό θα ήταν αδύνατο να συμβαίνει αν δεν είχα ανακαλύψει προηγουμένως ένα κόλπο με ένα κόκκινο τηλέφωνο κερματοδέκτη, που υπήρχε στον διάδρομο του λυκείου, με το οποίο με ένα δίφραγκο μπορούσα και μιλούσα μαζί του σε όλη τη διάρκεια του διαλείμματος. Μέχρι που ήρθε ο λογαριασμός στην διοίκηση του σχολείου και το κλειδώσανε. Η Αθήνα όμως τότε ήταν γεμάτη με τέτοια κόκκινα τηλέφωνα…!
Την χρονιά εκείνη (1977) και όπως είχα υποσχεθεί στον Βαγγέλη, υπέβαλα αίτημα στον ΕΟΤ, που διαχειριζόταν το Φεστιβάλ Αθηνών και συγκεκριμένα τα θέατρα Ηρωδείου, Λυκαβηττού και Επιδαύρου, να παραχωρούσαν το Ηρώδειο για μία συναυλία του μεγάλου μας μουσικού. Το αίτημα υπεβλήθη δια μέσου της εταιρίας κινηματογραφικών παραγωγών και διαφημίσεων “INDEX” στα Εξάρχεια, που είχαν δύο φίλοι μου, ο σκηνοθέτης Μάντης Βογιατζίδης και ο αείμνηστος δημοσιογράφος Τάσος Ψαλτάκης. Δυστυχώς η απάντηση ήρθε αρνητική! Οι εποχές ήταν πολύ σφιχτές και δύσκολες για τέτοια εγχειρήματα. Οι κρατικοί παράγοντες θεωρούσαν ότι στο Ηρώδειο έπρεπε να ανεβαίνουν μόνο κλασικές παραστάσεις, κάτι μοντέρνα με ηλεκτρονικούς ήχους, με καλώδια και ηχεία δεν τα ήθελαν καθόλου.
Στις αρχές της επόμενης χρονιάς βγαίνει το μουσικό περιοδικό “Ποπ & Ροκ”. Ως συντάκτης του αρχίζω τα ταξίδια στο Λονδίνο. Πρώτη μου στάση τα Nemo Studios του Βαγγέλη κοντά στο Marble Arch. Ήταν στον β’ όροφο ενός παλαιού σχολικού κτηρίου. Εντυπωσιάστηκα! Άπειρα συνθεσάϊζερς και μηχανήματα κάθε είδους, φωτογραφίες στους τοίχους του Βαγγέλη με μεγάλες προσωπικότητες, ιδιαίτερα με τον Salvator Dali και μία τεράστια αίθουσα με διάφορα φυσικά όργανα, από άρπες έως και μεγάλες τυμπάλες. Ευγενικός και πρόσχαρος ο Βαγγέλης κάθισε στο πιάνο και άρχισε να μου παίζει διάφορα αποσπάσματα. Εκεί έρχεται η δεύτερη έκπληξη… τα δάχτυλά του ήταν πολύ μεγάλα…! Εγώ πάνω από το πιάνο προσπαθούσα να υπολογίσω πώς τα τεράστια δάχτυλά του χωρούσαν να πατήσουν τα πλήκτρα και να μην πιάσουν και το διπλανό…!
To καλοκαίρι του ’78, ο Βαγγέλης μπορεί επιτέλους να επιστρέψει στην Ελλάδα, αφού είχε πλέον συμπληρώσει την κατάλληλη ηλικία, μίας και λόγω καριέρας στο εξωτερικό (Aphrodite’s Child και σόλο) δεν είχε καταφέρει να υπηρετήσει στον στρατό.
Φθάνει στην Αθήνα οδικώς από το Λονδίνο με μία δίχρωμη Rolls-Royce Silver Cloud II του 1960, μπεζ με καφέ και με Άγγλο οδηγό. Ο λόγος είναι ότι ο Βαγγέλης φοβόταν να πετάξει με αεροπλάνο. Τον συνοδεύει η δεύτερη σύζυγός του, η φωτογράφος Veronique Skawinska. Πιάνουν δύο καμπάνες στην πισίνα του Χίλτον.
Στις αποσκευές του ο Βαγγέλης έχει και ένα νέο δισκογραφικό project, που απευθύνεται κυρίως στην ελληνική αγορά, δεδομένου ότι είναι τραγουδισμένο στα ελληνικά από την Ειρήνη Παπά. Πρόκειται για το άλμπουμ “Ωδές”.
Επικρατεί μία σύγχυση γενικώς για την χρονολογία κυκλοφορίας αυτού του δίσκου. Το ελληνικό Βικιπαίδεια δίνει το έτος 1978 και το αγγλικό Wikipedia καθώς και άλλα ξένα sites δίνουν ως έτος το 1979. Ο λόγος είναι ότι πρώτα κυκλοφόρησε στην Ελλάδα (λόγω ελληνικών στίχων) και μετά βγήκε στην διεθνή αγορά.
Η δημοσιογραφική αλήθεια στο θέμα αυτό καταδεικνύεται από το εισαγωγικό σημείωμα που είχα γράψει σε μία συνέντευξη που είχε δώσει ο Βαγγέλης Παπαθανασίου στο πολυτελές και πολύ σπάνιο πλέον να βρεθεί, τριμηνιαίο περιοδικό “Sored”, όπου υπήρχε αναφορά τόσο στις “Ωδές” όσο και στην παρουσίαση του δίσκου. To “Sored” ήταν ένα ξεχωριστό έντυπο, που είχε τιμή 150 δρχ. όταν ο “Ταχυδρόμος” πουλιόταν 30 δρχ. Έγραφαν μεταξύ άλλων ο Νίκος Δήμου, ο Φρέντυ Γερμανός, ο Νίκος Μαστοράκης κ.ά.
Ως ημερομηνία κυκλοφορίας το επίμαχο τεύχος αναφέρει το “φθινόπωρο ’78”, ενώ στο σημείωμά μου αναφέρεται ήδη η πρόσφατη κυκλοφορία του άλμπουμ “Ωδές” καθώς και η παρουσίασή του τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς στην Αθήνα.
Την εν λόγω συνέντευξη την είχε πάρει από τον Βαγγέλη, η εκδότρια του περιοδικού, η Λένα Ντέρου.
Πράγματι, μετά από πολλές σχεδόν καθημερινές επισκέψεις στο Χίλτον είχαμε ετοιμάσει με τον Βαγγέλη την παρουσίαση του δίσκου “Ωδές”, στην αίθουσα “Τερψιχόρη” του ξενοδοχείου. Η εκδήλωση εκείνη ήταν μόνο με προσκλήσεις για δημοσιογράφους, μουσικούς, στελέχη δισκογραφικών εταιριών και φίλους του Βαγγέλη. Παρευρέθηκαν περίπου 2.000 άτομα.
Μία μέρα ο Βαγγέλης μου ζήτησε να πεταχτώ να πάρω μερικά φωτογραφικά φιλμ για την Veronique, που τα χρησιμοποιούσε κατά κόρον. Πάνω που έφευγα για να καβαλήσω το μηχανάκι μου και να πεταχτώ για τα φιλμ… μου λέει… “θα σε πάει ο John με το αυτοκίνητο”…! Κόκκαλο εγώ… “και πού ‘σαι, κάνε και μια στάση γωνία Κηφισίας και λεωφόρο Αλεξάνδρας, έχει μία κάβα εκεί που πουλάει χοντρό πασατέμπο… πάρε ένα κιλό”… Σοκ! Που θυμόταν την κάβα με τον πασατέμπο…?!
Η κινηματογραφική φάση ερχόταν λίγο αργότερα, όταν η επιβλητική Rolls-Royce σταματάει μπροστά στην κάβα, ένας οδηγός ανοίγει την πίσω πόρτα και κατεβαίνω εγώ με γυαλί Ray-Ban και μπαίνω στην κάβα… ο ιδιοκτήτης νόμιζε ότι θα του ζητούσα… να αγοράσω το μαγαζί. Εγώ όμως είπα “ένα κιλό πασατέμπο παρακαλώ, από τον χοντρό”.
Μετά από κάποιο διάστημα ο Βαγγέλης έφυγε από το Χίλτον και πήγε να μείνει στον Αστέρα της Βουλιαγμένης. Από εκεί πέρασαν πολλοί φίλοι του για να τον δουν, μεταξύ άλλων ο Ντέμης Ρούσσος και ο Λουκάς Σιδεράς. Τότε είναι που γίνεται και ένα άτυπο reunion των “Παιδιών της Αφροδίτης” για… κοινωνικούς λόγους, όταν οι τρεις τους πηγαίνουν στην γαμήλια δεξίωση με αρνιά στη σούβλα, ενός φίλου τους κάπου στη Χασιά.
Η απώλεια του Βαγγέλη είναι πολύ μεγάλη, όπως και το πολυδιάστατο έργο του, το οποίο απαιτεί πολύ χρόνο για να αναλυθεί. Η μοίρα όμως έπαιξε και εδώ το δικό της παιγνίδι αφού τόσο ο Σταύρος Λογαρίδης όσο και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έφυγαν από αυτόν τον κόσμο μέσα σε διάστημα περίπου ενός μήνα. Είναι γνωστό ότι η διαμάχη τους είχε φθάσει στα βρετανικά δικαστήρια, για την ομοιότητα που είχε η μελωδία του “Chariots Of Fire” με εκείνη της μουσικής του σήριαλ “Μενεξεδένια Πολιτεία” του Λογαρίδη. Μία ομοιότητα που η ζωή την έφερε άθελά μου, πρώτη φορά στα δικά μου αυτιά για να την εντοπίσω και μιλάμε για ένα κομμάτι που βραβεύθηκε με Οσκαρ και που είναι το μοναδικό Έλληνα καλλιτέχνη που βρέθηκε στο Νο.1 της Αμερικής! Το δικαστήριο δικαίωσε τελικά τον Παπαθανασίου.
Όταν στη δεκαετία του ’90 ο Βαγγέλης εμφανίστηκε τελικά στο Ηρώδειο, του πήγα στα καμαρίνια ένα κιλό… πασατέμπο από το γνωστό μαγαζί…!
Φίλος ήταν και ο μεγαλύτερος αδελφός του Βαγγέλη, ο Νίκος Παπαθανασίου, που έφυγε από τη ζωή το 2014 σε ηλικία 73 ετών. Ασχολιόταν και εκείνος με την μουσική, υπήρξε μάνατζερ των Forminx, παραγωγός δίσκων, που έκανε περισσότερο καριέρα στην Ιταλία. Ο Νίκος όμως είχε μία αγάπη και για την καλή ιταλική κουζίνα. Κάποτε, επίσης στην δεκαετία του ’90, είχε φτιάξει ένα πολύ συμπαθητικό ιταλικό εστιατόριο στην Αγριά του Βόλου με μόνον 6 τραπέζια, αλλά με εξαιρετικά πιάτα.
Το μουσικό έργο του Βαγγέλη ή Vangelis, όπως ήταν διεθνώς γνωστός είναι μεγάλο. Χρειάζονται πολλές σελίδες για να καταγραφεί καν. Θα μείνω όμως σε ένα σπουδαίο κομμάτι που έγραψε ο Βαγγέλης, στο οποίο δεν αναφέρθηκαν όσοι μίλησαν αυτές τις μέρες για εκείνον, με αφορμή τον θάνατό του και το οποίο είναι πολύ σπουδαίο και οδήγησε σε μία ιστορική ηχογράφηση, σε ένα μικρό “We Are The World” θα έλεγα. Πράγματι, σύμφωνα με τον Quincy Jones η ηχογράφηση που προέκυψε συνεισέφερε στον φιλανθρωπικό οργανισμό “We Are The World”. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Πρόκειται για το τραγούδι “State of Independence”, την μουσική του οποίου έγραψε ο Vangelis και τους στίχους ο παλιός του φίλος Jon Anderson, αρχηγός και τραγουδιστής του μεγάλου συγκροτήματος των Yes.
Στο σημείο αυτό να θυμίσουμε ότι το 1974, όταν ο μεγάλος κημπορντίστας Rick Wakeman αποχωρεί για πρώτη φορά από τους Yes, ο Anderson καλεί στο Λονδίνο τον Vangelis να κάνει audition για το γκρουπ και αν είναι να πάρει τη θέση του Wakeman. Πράγματι ο Vangelis πηγαίνει. Αλλά παρουσιάζονται δύο προβλήματα, το ένα είναι ότι δεν μπορούσε να βγάλει άδεια εργασίας στην Αγγλία και την σχετική άδεια από το συνδικάτο των μουσικών και το άλλο ότι δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει πολλά ταξίδια, όπως απαιτούσαν οι περιοδείες του συγκροτήματος, λόγω της φοβίας του για τα αεροπλάνα. Και έτσι οι Yes πήραν τον Patrick Moraz για την θέση του κιμπορντίστα.
Παρόλα αυτά η φιλία μεταξύ του Vangelis και του Jon Anderson συνεχίστηκε και απέδωσε τέσσερα άλμπουμ την περίοδο 1980-1991. Στο δεύτερο άλμπουμ αυτής της συνεργασίας, στο “The Friends of Mr Cairo” συμπεριλαμβάνεται το τραγούδι “State of Independence”. Οι στίχοι του κομματιού από τον Jon Anderson βασίστηκαν σε ένα παλιό αγγλικό ποίημα.
Το 1982 ο Quincy Jones κάνει την παραγωγή στο άλμπουμ της Donna Summer με τίτλο το όνομά της. Εκεί μπαίνει και το “State of Independence”, στο οποίο τραγουδάει μεν η Donna Summer αλλά τα φωνητικά ηχογραφούνται από μία απίστευτη χωρωδία, που αποτελείτο από γιγαντιαίους καλλιτέχνες, τους: Lionel Richie, Dionne Warwick, Diana Ross, Michael Jackson, Brenda Russell, Christopher Cross, Dyan Cannon, James Ingram, Kenny Loggins, Peggy Lipton, Patti Austin, Michael McDonald και Stevie Wonder. Ισως μοιάζει απίστευτο αλλά όλοι αυτοί οι σπουδαίοι καλλιτέχνες τραγούδησαν σε ένα τραγούδι που συνέθεσε ο Vangelis. Και όχι μόνο… (δείτε το 1ο βίντεο)
Στην ηχογράφηση συμμετείχαν μεγάλοι μουσικοί που ο Quincy Jones τους χρησιμοποίησε και στην παραγωγή του “Thriller” του Michael Jackson. Ανάμεσά τους οι Greg Phillinganes, Paulinho da Costa, Steve Porcaro και David Paich. Σε μία συνέντευξή του στο Vulture το 2018, ο Quincy Jones αποκάλυψε ότι ο Michael Jackson έκλεψε πολλά στοιχεία από το “State of Independence” για το “Billie Jean”…!
Ο τραγουδιστής των Coldplay, ο Chris Martin, είχε αποκαλύψει στην εφημερίδα Sun, ότι το τραγούδι “State of Independence” ήταν το αγαπημένο του παραγωγού Brian Eno. Πράγματι και ο ίδιος ο Brian Eno είχε περιγράψει την ηχογράφηση της Donna Summer ως ένα κορυφαίο σημείο της τέχνης του εικοστού αιώνα!
Αυτός και άλλα πάρα πολλά ήταν ο Βαγγέλης Παπαθανασίου! Πολλοί λένε ότι είναι “παγκόσμιος”, εγώ θα έλεγα ότι είναι “υπεργαλαξιακός”, διότι μέχρι εκεί έξω έφτανε η φαντασία του! Θα πούμε περισσότερα κατά καιρούς και θα τον θυμόμαστε για πάντα για την γλυκιά προσωπικότητα του, το χιούμορ του και τις υπέροχες μουσικές του!
Υ.Γ. Ο Βαγγέλης είχε και ένα κοινό με τον Elvis Presley. Και οι δύο είχαν μια σαν ευαισθησία στον λαιμό και τους άρεσε να φορούν φουλάρια με ανοιχτούς γιακάδες.
