Επιμέλεια: Σήφης Γαρυφαλλάκης
Πέμπτη 24 Οκτωβρίου του 1929. Η ημέρα που χαρακτηρίστηκε αργότερα ως μία από τις πιο καταστροφικές στην Αμερικανική χρηματιστηριακή ιστορία με τραγικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις για μεγάλο μέρος του πληθυσμού των ΗΠΑ αλλά και όλου του πλανήτη. Το “Κραχ της Γουόλ Στριτ του 1929″ , γνωστό και ως “Μαύρη Πέμπτη”, σηματοδότησε την αρχή της δεκαετούς Παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης που επηρέασε πολλά βιομηχανικά δυτικά κράτη.
Οι λόγοι που οδήγησαν στο χρηματιστηριακό κραχ του 1929
Η δεκαετία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν μια δεκαετία πλούτου και υπέρβασης. Οι Αμερικάνοι στις υπαίθριες περιοχές μετανάστευσαν στις αστικές περιοχές των μεγάλων πόλεων με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής ασχολούμενοι με τον συνεχώς αναπτυσσόμενο βιομηχανικό τομέα.
Ενώ οι αμερικανικές πόλεις ευημερούσαν η τεράστια μετανάστευση από τις υπαίθριες περιοχές και η αμέλεια του γεωργικού τομέα των ΗΠΑ οδήγησε τους Αμερικάνους αγρότες σε οικονομική απελπισία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας παράγοντας που αργότερα θα θεωρούνταν ως ένας από τους παράγοντες κλειδιά της κρίσης.
Παρά τους κινδύνους των εικασιών πολλοί πίστευαν ότι το χρηματιστήριο θα συνέχιζε να αναπτύσσεται επ’ αόριστον. Ωστόσο στις 25 Μαρτίου 1929 ένα μικρό κραχ προέκυψε αφού οι επενδυτές άρχισαν να πωλούν μετοχές σε γρήγορο και απότομο ρυθμό εκθέτοντας έτσι την ασταθή βάση του χρηματιστηρίου. Δύο μέρες αργότερα ο τραπεζίτης Τσαρλς Μίτσελ ανακοίνωσε ότι η τράπεζα του θα πρόσφερε 25 εκατομμύρια για να σταματήσει την πτώση του χρηματιστηρίου. Η κίνηση του Μίτσελ οδήγησε σε μία προσωρινή παύση της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο η αμερικανική οικονομία είχε εμφανίσει δυσμενή σημάδια προβλημάτων. Η παραγωγή ατσαλιού παρήκμασε, οι κατασκευές ήταν αργοκίνητες, οι πωλήσεις αυτοκινήτων μειωμένες και οι καταναλωτές απέκτησαν πολλά χρέη λόγω του εύκολου χρήματος.
Ενώ το χρηματιστήριο βρισκόταν σε καλή κατάσταση η αισιοδοξία κατέρρευσε όταν στις 18 Σεπτεμβρίου 1929 οι τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης έπεσαν απότομα. Στις 20 Σεπτεμβρίου το χρηματιστήριο του Λονδίνου κατέρρευσε όταν ο Βρετανός επενδυτής Κλάρενς Χέιτρι και οι συνεργάτες του φυλακίστηκαν για απάτη και πλαστογραφία. Η κατάρρευση του χρηματιστηρίου του Λονδίνου εξασθένησε ακόμα περισσότερο την αισιοδοξία των Αμερικάνων επενδυτών σε ξένες αγορές. Τις ημέρες πριν το κραχ η χρηματιστηριακή αγορά ήταν πολύ ασταθής. Περίοδοι πωλήσεων και υψηλών εντάσεων στο εμπόριο ακολουθούνταν από περιόδους αύξησης των τιμών και ανάκαμψης.
Στις 24 Οκτωβρίου (Μαύρη Πέμπτη) η αγορά έχασε το 11% της αξίας της. Πολλοί τραπεζίτες της Γουόλ Στριτ συναντήθηκαν στο χάος και στον πανικό του ορόφου του εμπορίου για να βρουν μία λύση για το πρόβλημα.
Με τους τραπεζίτες και τα οικονομικά τους εφόδια ο Ρίτσαρντ Γουίτνει, αντιπρόεδρος συναλλαγών και εκλεγμένος υπεύθυνος της κατάστασης υπέβαλλε προσφορά για να αγοράσει κομμάτι μετοχών μίας εταιρία ατσαλιού σε τιμή απάνω από το φυσιολογικό. Το ίδιο επιχείρησε και σε άλλες επικερδής μετοχές.
Αυτή η τακτική ήταν παρόμοια με εκείνη που εκτελέστηκε στον Πανικό του 1907. Η κίνηση πέτυχε και σταμάτησε την πτώση ωστόσο σε αντίθεση με τον πανικό του 1907 η ανάκαμψη ήταν προσωρινή.
Το σαββατοκύριακο τα γεγονότα αναφέρονταν σε όλες τις εφημερίδες σε όλη την χώρα. Στις 28 Οκτωβρίου, τη Μαύρη Δευτέρα περισσότεροι επενδυτές αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την αγορά οδηγώντας έτσι σε μεγαλύτερες πτώσεις των μετοχών με την συνολική αξία της αγοράς να ανέρχεται το 13%.
Την «Μαύρη Τρίτη», στις 29 Οκτωβρίου 1929 η Γουόλ Στριτ κατέρρευσε. Εκατομμύρια τίτλοι μετοχών έγιναν απλά χαρτιά. Η αγορά έχασε 14 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι συνολικές απώλειες της εβδομάδας έφτασαν τα 30 δις, ποσό που ξεπερνούσε κατά δέκα φορές τον ετήσιο προϋπολογισμό της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Οι επιπτώσεις του χρηματιστηριακού Κραχ της Γουόλ ΣτριτΜέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα, οι πολίτες έχασαν τις οικονομίες τους και οι επιχειρηματίες τα κεφάλαιά τους. Εκτιμάται ότι περίπου 140 δις δολάρια καταθέσεων εξατμίστηκαν και 10.000 τράπεζες έβαλαν λουκέτο. 85.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση.
Πάνω από 30 εκατομμύρια Αμερικάνοι δεν είχαν κανένα εισόδημα. Μέχρι το 1932 οι άνεργοι έφθασαν τα 14 εκατομμύρια. Το 1931 άρχισαν να εμφανίζονται παραγκουπόλεις, στις οποίες έβρισκαν καταφύγιο χιλιάδες άστεγες οικογένειες. Η μεγαλύτερη από αυτές, στα περίχωρα του Σιάτλ, ονομάστηκε κοροϊδευτικά Χούβερβιλ, από το όνομα του προέδρου των ΗΠΑ, Χούβερ.
Μέσα σε έναν χρόνο, σημειώθηκαν 23 χιλιάδες αυτοκτονίες
Το 1930, εννέα εκατομμύρια λογαριασμοί αποταμιεύσεων εκμηδενίστηκαν. Από το 1929 μέχρι το 1932, οι μετοχές στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης είχαν χάσει το 73% της αξίας τους.
Το «χρηματιστηριακό κραχ του 1929», όπως έμεινε στην ιστορία συνέβαλε στη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του ’30, που έπληξε Ευρώπη και Αμερική, σπέρνοντας την φτώχεια και την ανεργία. Το 1933 στη Γερμανία, τη δεύτερη ισχυρότερη βιομηχανική χώρα της εποχής, οι άνεργοι ξεπέρασαν τα 6 εκατομμύρια. Ο Χίτλερ εκμεταλλεύθηκε την αγανάκτηση και την οργή για να αυξήσει τα εκλογικά ποσοστά του και να ανέβει στην εξουσία.
Η Ελλάδα για ακόμη μια φορά πτώχευσε γράφοντας τον πολιτικό επίλογο του Ελευθέριου Βενιζέλου. Κάθε ευρωπαϊκή χώρα υπέστη με διαφορετικό τρόπο το σοκ αλλά καμία δεν ξέφυγε από τις συνέπειες του αμερικανικού Κραχ.
Στις 8 Ιουλίου 1932 ο Ντάου Τζόουνς έφτασε στο χαμηλότερο σημείο όλων των εποχών. Η αγορά επέστρεψε στα προ του 1929 επίπεδα μόλις στα τέλη του 1954.
Οι επιπτώσεις του «Κραχ» στις ΗΠΑ σε αριθμούς
- 12.000.000 έμειναν άνεργοι
- 12.000 έχαναν τη δουλειά τους κάθε μέρα
- 20.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση
- 1.616 τράπεζες πτώχευσαν
- 1 στους 20 γεωργούς ξεσπιτώθηκαν
- 23.000 αυτοκτονίες σημειώθηκαν σ’ ένα χρόνο, αριθμός ρεκόρ
Η άνοδος και πτώση του βιομηχανικού δείκτη Dow Jones
1. 1/1/1929 – Η εμπιστοσύνη της αγοράς είναι στο υψηλότερο σημείο από ποτέ και ουδείς διανοείται ότι οι καλοί καιροί κάποτε θα τελειώσουν
2. 3/9/1929 – Οι τιμές των μετοχών ανεβαίνουν σε νέα επίπεδα ρεκόρ
3. «Μαύρη Πέμπτη», 24/10/1929 – Το πρώτο μεγάλο κραχ. Ο Dow Jones ενδοσυνεδριακά έχασε μέχρι και 11%, αλλά με παρέμβαση των τραπεζών οι απώλειες περιορίζονται στο 2%
4. «Μαύρη Τρίτη», 29/10/1929 – Ο βιομηχανικός δείκτης χάνει 12%, πάνω από 16 εκατ. μετοχές αλλάζουν χέρια
5. 13/11/1929 – Η Wall Street μοιάζει να έχει πιάσει πάτο. Η ανάκαμψη αργεί, αλλά τουλάχιστον η κατάρρευση της αγοράς φαίνεται ότι έχει δώσει τη θέση της στη σταθεροποίηση
6. 17/4/1930 – Την άνοιξη του 1930 η Wall Street δίνει την εντύπωση ότι αφήνει πίσω της το κραχ, καθώς οι μετοχές ανακτούν μέρος του χαμένου εδάφους. Ωστόσο το παγκόσμιο εμπόριο ασφυκτιά καθώς η τραπεζική πίστη στις ΗΠΑ έχει στεγνώσει.
7. Το μεγαλύτερο κραχ, 8/7/1932. Ο Dow Jones πέφτει στο χαμηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, στις 41 μονάδες, σχεδόν 90% κάτω από το ιστορικό υψηλό της 3/9/1929
με πληροφορίες από Wikipedia.gr, mixanitouxronou.gr
