Το αποτέλεσμα στις Προεδρικές τουρκικές εκλογές έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση. Όχι τόσο γιατί οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω όπως υποστηρίζουν ορισμένοι αναλυτές, αλλά κυρίως επειδή η αίσθηση πως είχε πλησιάσει η ώρα της ήττας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν αποτυπώθηκε στο αποτέλεσμα.
Γράφει ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος
Ας αρχίσουμε από τις δημοσκοπήσεις. Έως τη στιγμή που σταμάτησαν να δημοσιεύονται, έδειχναν ένα κλειστό αποτέλεσμα και μια μεγάλη αντιπαράθεση, με τις περισσότερες να δίνουν προβάδισμα στον κ. Κιλιτσντάρογλου. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις έχουν πάντα τα λεγόμενα όρια προς τα πάνω και προς τα κάτω. Αυτό είδαμε και με το τελικό αποτέλεσμα, τον Ερντογάν στο ανώτατο όριο και τον Κιλιτσντάρογλου στο κατώτατο. Με την συντριπτική συμμετοχή να είναι ακόμη μία αστάθμητη παράμετρος.
Σίγουρα το αποτέλεσμα είναι μια απογοήτευση για την αντιπολίτευση, αλλά όχι εκτός των πιθανών σεναρίων. Δεν είναι τυχαίο πως μετά την τελευταία μεγάλη συγκέντρωση του Ταγίπ Ερντογάν είχε υπάρξει σκεπτικισμός στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης, λόγω της δυνατότητας του Προέδρου να συσπειρώνει και να κινητοποιεί μία μεγάλη εκλογική βάση, αλλά και να εργαλειοποεί το σύνολο του κρατικού μηχανισμού. Υπάρχουν δύο στοιχεία που μπορούν να κάνουν τον Πρόεδρο Ερντογάν να αισθάνεται πως κέρδισε τις εκλογές.
Το πρώτο είναι πως τερμάτισε πρώτος και αυτό τονώνει το πληγωμένο ηγετικό του προφίλ. Το δεύτερο είναι πως για μια ακόμη φορά η πλην των αστικών κέντρων Τουρκία του έδωσε ένα μεγάλο προβάδισμα. Το γεγονός όμως πως παρά την μεγάλη κινητοποίηση δεν κατάφερε να τελειώσει τις εκλογές είναι και ένα στοιχείο που δεν μπορεί παρά να τον προβληματίσει, μιας και δεκαπέντε ημέρες είναι ένα μεγάλο χρονικά πολιτικό διάστημα που μπορούν να υπάρξουν αλλαγές. Στα θετικά για τον Ερντογάν πρέπει να μετρήσουμε και την επικράτηση του συνασπισμού του στις βουλευτικές εκλογές, κάτι που πιθανότατα θα λειτουργήσει αρνητικά για την προοπτική του κυρίου Κιλιτσαντάρογλου. Παράγοντας Χ και πιθανότατα ο βασικός λόγος που η Τουρκία οδεύει σε δεύτερο γύρο είναι το αποτέλεσμα, λίγο πάνω του 5%, που έλαβε ο τρίτος υποψήφιος, ο εθνικιστής κύριος Ογάν, οι κινήσεις του οποίου θα διαδραματίσουν ρόλο στο αποτέλεσμα.
Αυτό που αποτυπώνεται ξεκάθαρα είναι πως η Τουρκία είναι διχασμένη. Είδαμε για ακόμη μία φορά να εμφανίζεται και εκλογικά η πολιτισμική και κοινωνική διαίρεση που υπάρχει στη χώρα. Ο εθνικισμός είναι πιθανότατα το κοινό στοιχείο που έχουν και οι δύο πολιτικοί συνασπισμοί, ωστόσο έχουν πολλές διαφορές που εκφράζουν και τη λεγόμενη κατάσταση των «δύο Τουρκιών».
Το αίτημα για δημοκρατία του Κιλιτσντάρογλου προβλήθηκε από τον Ερντογάν ως μία απόπειρα της Δύσης να εκφυλίσει την Τουρκική κοινωνία, εργαλειοποιώντας σε αυτή την κατεύθυνση την υποστήριξη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στην αντιπολίτευση. Η παραδοσιοκρατία του σκληρού ηγέτη (Strongamn) Ερντογάν αντιπαρατέθηκε με τον εκδημοκρατισμό, το άνοιγμα προς τη Δύση και τον μεγαλύτερο πλουραλισμό του Κιλιτσντάρογλου και κέρδισε οριακά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν ενδιαφέρεται να γεφυρώσει το χάσμα, αλλά αντίθετα θέλει να το αξιοποιήσει ώστε να συσπειρώσει και άλλο τους δικούς τους υποστηρικτές και να αποσυσπειρώσει την αντιπολίτευση. Δεν είναι τυχαίο πως στοχοποιεί τις ΗΠΑ και τον Πρόεδρο Μπάιντεν προσωπικά ως ενορχηστρωτές της προσπάθειας να ηττηθεί στις εκλογές.
Μπαίνουμε σε μια φάση έντονης πόλωσης που αν δεν υπάρξει ψυχραιμία μπορεί να έχει και βίαια ξεσπάσματα. Η Τουρκία βιώνει ιστορικές στιγμές με βασικό χαρακτηριστικό την ρευστότητα. Η πιθανή νίκη του Κιλιτσντάρογλου στον δεύτερο γύρο θα μπορούσε να τον φέρει απέναντι σε ένα κοινοβούλιο που δεν έχει την πλειοψηφία, ενώ ο ίδιος έχει δεσμευτεί πως θα μειώσει τις εξουσίες του Προέδρου.
Και όλα αυτά μέσα σε ένα κλίμα πλήρους αμφισβήτησης της διαδικασίας των εκλογών και απώλειας εμπιστοσύνης, με τις κατηγορίες για χειραγώγηση των αποτελεσμάτων και από τις δύο πλευρές να είναι χαρακτηριστικές. Η Δύση και οι χώρες της περιοχής περιμένουν με μεγάλο ενδιαφέρον το αποτέλεσμα ώστε να ξέρουν, όπως συνηθίζουμε να λέμε, ποια Τουρκία και ποιον ηγέτη θα έχουν απέναντι τους. Αυτό που μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε είναι πως θα έχουν απέναντι τους μία βαθιά διχασμένη Τουρκία και αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη για τη διαχείριση της επόμενης ημέρας.
*Ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι Δρ Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών, κύριος ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ
