Του Γιώργου Παγάνη
Ο νοτιάς φέρνει πιο κοντά τις φωνές στο ψαροχώρι της Σκάλας Συκαμιάς. Είναι νύχτα, λίγο πριν από τα μεσάνυχτα και οι κουρασμένες φιγούρες των ψαράδων, με τα έντονα μάτια και τα ηλιοκαμένα πρόσωπα, παρακολουθούν αμίλητες την τυφλή πορεία στις βραχώδεις ακτές μιας λέμβου που μπορείς μόνο να ακούσεις, αλλά όχι να δεις.
Οι οδηγίες στους πρόσφυγες από τους διακινητές της απέναντι ακτής του Μπεχράμ Καλά (αρχαία Άσσος) είναι συγκεκριμένες: «Ίσια η μηχανή προς τα φώτα των Ελλήνων. Εκεί θα σωθείτε».
Οι φωνές ανακατεμένες με παιδικά κλάματα, πλησιάζουν στο γραφικό ψαροχώρι όλο και πιο πολύ. Κινητοποιούν τους εθελοντές από τις διεθνείς οργανώσεις με τα έντονα πορτοκαλί και κίτρινα γιλέκα, οι οποίοι κουβαλούν κουβέρτες και ζεστά ρούχα για τα παιδιά.
Ξαφνικά, οι φωνές γίνονται κραυγές αγωνίας και ένα κύμα ρίγους μάς σαρώνει όλους. «Έσπασε η βάρκα», φωνάζει ένας από τους έμπειρους ψαράδες του χωριού. Το χαμόγελο της ελπίδας πνίγεται πλέον από την αγωνία της απελπισίας.
Ξημερώματα της περασμένης Τετάρτης, 84 πρόσφυγες βρίσκονται στη θάλασσα ανάμεσα στα κομμάτια της φθηνής πολυεστερικής βάρκας που δεν άντεξε το βάρος και την ταχύτητα της πλεύσης. Μάνες, παιδιά και ηλικιωμένοι παλεύουν άλλη μία φορά για τη ζωή τους, μέσα στα παγωμένα νερά του Αιγαίου, χωρίς να γνωρίζουν κολύμπι.
Παραπλέοντα σκάφη προσεγγίζουν μέσα στο σκοτάδι, ενώ οι έμπειροι Ισπανοί ναυαγοσώστες πλησιάζουν με τα ειδικά διαμορφωμένα τζετ σκι που έφεραν στη Λέσβο. Σώζονται 78 ψυχές. Ανασύρονται 6 νεκροί, ανώνυμοι και παγωμένοι. Ανάμεσά τους τρία παιδιά. Η στενοχώρια πνίγει όλους στη Σκάλα, γεμίζοντας τους πνεύμονες με απόγνωση. Στα χείλη τους σχηματίζεται μόνο μια ερώτηση: Πόσοι ακόμα θα θυσιαστούν στη μεγαλύτερη σύγχρονη τραγωδία της ανθρώπινης ιστορίας;
Το ντοκουμέντο του εγκλήματος
Αϊβαλί. Από εδώ ξεκίνησε πριν από τρεις εβδομάδες το ξύλινο σκάφος που ναυάγησε στο Αιγαίο, παρασύροντας στον θάνατο 60 πρόσφυγες.
Ένα παλιό καΐκι ευτελούς αξίας και αμφίβολης πλεύσης, σαν αυτά που περιμένουν δεμένα στο λιμάνι της πανέμορφης πόλης για να μεταφέρουν ανθρώπους ή ψάρια, ανάλογα με τη ζήτηση και το κέρδος.
Πριν από 93 χρόνια ήταν οι Έλληνες που ξεκινούσαν το ταξίδι της προσφυγιάς από τις ίδιες ακτές που σήμερα φεύγουν οι οικογένειες των προσφύγων στην αναζήτησή τους για ένα καλύτερο μέλλον ή ένα τραγικό τέλος μέσα στο παγωμένο πέρασμα του Αιγαίου.
Οι ακτές με το χοντρό βότσαλο στο Αϊβαλί είναι γεμάτες από τα σημάδια της αποχώρησης, από τα ίχνη της πρόσφατης παρουσίας χιλιάδων ανθρώπων που μπήκαν στις ξύλινες βάρκες με προορισμό τη Λέσβο ή το αβέβαιο μέλλον που μπορεί να φέρει ακόμη και τον θάνατο.
Το Αϊβαλί είναι σήμερα μια σύγχρονη τουρκική πόλη με πολλά σημάδια του ελληνικού παρελθόντος. Περπατώντας στα στενά σοκάκια που βλέπουν απευθείας τη θάλασσα, ακούς κυρίως ελληνικά. Η βιτρίνα της πόλης, το Μεϊντάνι Παζάρ, τραβάει πίσω στην ιερή γη εκατοντάδες Έλληνες, όχι ως προσκυνητές αλλά ως εκδρομείς μιας ημέρας για ψώνια στο παζάρι.
Εκεί κανείς μπορεί να βρει από φθηνές απομιμήσεις γνωστών γυναικείων τσαντών μέχρι πλαστικά χαλιά και καναπέδες. Ολα γίνονται υπό το άγρυπνο βλέμμα του Κεμάλ Ατατούρκ, με τις εικόνες του να πλημμυρίζουν την πόλη, ακόμα και τα στενά βρόμικα δρομάκια πίσω από το Μεϊντάνι Παζάρ που κινούνται οι πρόσφυγες.
Το σοκάκι με τα παιδικά ρούχα γεμίζει από μητέρες που στο ταξίδι της προσφυγιάς είναι υποχρεωμένες να προμηθευτούν καινούργια και καθαρά ρούχα για τα παιδιά τους πριν από το πιο δύσκολο κομμάτι της περιπέτειας. Με τρεις τουρκικές λίρες, δηλαδή ένα ευρώ, αγοράζουν ένα παιδικό φορμάκι, ενώ με πέντε λίρες μια μπλούζα με παντελόνι που έχει συνδυάσει στη φθηνή πλαστική συσκευασία ο Τούρκος έμπορος πίσω από τον πάγκο.
